Responnsive teaching, czyli “nauczanie z odpowiedzią“

Kiedyś przy kursach downsed.org padło hasło Responsive Teaching. Dzisiaj Agnieszka przybliży nam definicję tej metody zaczerpniętej ze strony www.responsiveteaching.org

Program RESPONSIVE TEACHING (w wolnym tłumaczeniu nauczanie nastawione na wywołanie żywej reakcji) ma na celu szerzenie wśród rodziców i specjalistów informacji o interwencji nakierowanej na rodziców, na problemy rozwojowe i społeczno-emocjonalne u wszystkich dzieci z problemami rozwojowymi i zagrożeniami w wieku od narodzin do 6 lat.

RT wykorzystywano z sukcesem u dzieci z różnymi schorzeniach m.in.

• wszelkie odmiany autyzmu
• zespół Downa
• zespół Williamsa
• porażenie mózgowe
• opóźnienia rozwojowe o nieznanym pochodzeniu
• zaburzenia w zachowaniu
• zaburzenia zdrowia psychicznego u niemowląt
• opóźnienia językowe
• dzieci adoptowane
• dzieci z rodzin z różnymi zagrożeniami

OPARTE NA BADANIACH I SPRAWDZONE W PRAKTYCE

RT powstało w oparciu o 11 wieloletnich programów badań i modelowych projektów demonstracyjnych, za które na przestrzeni ostatnich 25 lat autorzy zdobyli nagrody przyznawane przez Biuro d/s programów do edukacji specjalnej przy ministerstwie edukacji USA.

Program RT posiada kilka cech, które wspaniale dostosowują go do potrzeb wczesnej interwencji, dokształcania rodziców, psychicznego zdrowia niemowląt oraz programów dotyczących edukacji specjalnej.

· Zorientowany na rodziców – RT wspiera i podkreśla rolę rodziców we wspieraniu rozwoju swoich dzieci i ich dobrego samopoczucia. RT można wykorzystać jako model wszechstronnej interwencji dla programu, który głównie pracuje z rodzicami i dziećmi lub też może być wykorzystany jako składnik programów, świadczących szeroki wachlarz usług, takich jak usługi w klasie, czy w szpitalu.

· Współczesna teoria na temat rozwoju dziecka – procedury RT pochodzące z badań nad wzajemnymi stosunkami dziecko rodzice. Model rozwojowego uczenia się, na którym opiera się RT pochodzi z teorii konstruktywistycznych o rozwoju poznania, teorii komunikacji traktujących o rozwoju języka, oraz teorii przywiązania i innych teorii nawiązujących do rozwoju społeczno-emocjonalnego

· Model trans/wielodyscyplinarny – może być wykorzystany przez osoby indywidualne i zespoły interdyscyplinarne obejmujące nauczycieli, specjalistów od rozwoju, logopedów, psychologów, pracowników socjalnych, instruktorów rodziców, pielęgniarki

STRATEGIE RT

Sercem programu nauczania zaangażowanego jest 66 strategii, które są wykorzystywane do zachęcania rodziców i innych dorosłych do zaangażowania się we współdziałanie ze swoimi dziećmi w oczekiwaniu na żywszą reakcję.

Wywoływanie żywej reakcji zdefiniowano jako metodę nawiązywania kontaktu z dziećmi na wielu płaszczyznach. Składa się ona przynajmniej z  pięciu odrębnych komponentów tzw. zachowania konwersacyjnego: wzajemność, przypadkowość, współkontrola, afekt i dopasowanie. Każdy z tych komponentów podzielono na od 2 do czterech pól. Poniższy wykaz zawiera wszystkie strategie składające się na program nauczania i ułożone według komponentów oraz poziomu żywej reakcji jaki propagują.

WZAJEMNOŚĆ – częste przypadki interakcji, które charakteryzuje zrównoważony związek oparty na zasadzie „daj i bierz“

zaangażowanie

· bądź dostępny w sposób fizyczny i reaguj

· bawcie się często razem

· wejdź w świat swojego dziecka

· korzystaj z zabaw opartych na zasadzie lustra i robienia tego samego, aby przyłączyć się do gry

· czekaj na reakcję dziecka

równowaga

· robisz coś i czekasz

· pozwól dziecku na zrobienie czegoś poza kolejką

· ustawicznie baw się dźwiękami

· wyciągnij od swojego dziecka to, co dałeś

· komunikuj mniej po to, aby dziecko przekazało coś więcej

zasady wspólnego działania

· bawcie się twarzą w twarz bez żadnych zabawek

· przedłużaj powtarzającą się grę i sekwencje działań

· dołącz do zabawy, która stale sie powtarza (zmieni ją we współzabawę)

· baw się z dzieckiem zabawkami

· niech stanie się zwyczajem porozumiewanie się podczas wspólnych działań

PRZYPADKOWOŚĆ – współdziałanie, które natychmiast i bezpośrednio nawiązuje do zachowania dziecka wspierając i zachęcając je do działania, wyrażania intencji i komunikowania się.

świadomość

· obserwuj zachowanie dziecka

· patrz na wszystko z perspektywy dziecka

· bądź wrażliwy na jego stan

wybranie odpowiedniej chwili

· reaguj szybko na sygnały dziecka, jego płacz i pozawerbalne prośby

· reaguj natychmiast na drobne, małe przyzwyczajenia

· zdyscyplinuj dziecko szybko i pociesz

zamiar

· reaguj na nie zamierzoną wokalizację, wyrazy twarzy i gesty tak, jakby to była znacząca konwersacja

· akceptuj niewłaściwie dobrane słowa, wymowę lub słowa skrócone reagując na intencje dziecka

· przetłumacz czynności dziecka, jego odczucia i intencje na słowa

· parafrazuj niewyraźną wokalizację i słowne skróty na słowa, które pasują do czynności dziecka albo jego intencji

· interpretuj niezgodność jako wybór lub brak umiejętności

częstotliwość

· sprawdź jak można wykorzystać strategie RT do wzmożenia udziału dziecka w zwyczajach dnia codziennego

· zachęć stałych opiekunów do korzystania ze strategii RT

WSPÓŁKONTROLA – wskazówki i cel, który ułatwia i poszerza czynności i środki porozumiewania się, które dziecko inicjuje i prowadzi

cel umiarkowany

1. komunikuj się bez zadawania pytań

2. naśladuj czynności dziecka i środki komunikowania się

3. twórz często sytuacje, które umożliwią dziecku dokonywanie wyboru

ułatwienia

1. rozwijaj się, aby pokazać dziecku następne kroki w rozwoju

2. rozwijaj się, aby wyjaśnić intencje dziecka lub rozwinąć jego temat

3. czekaj cierpliwie na bardziej dojrzałą reakcję

4. baw się mając jakiś cel

5. zmieniaj środowisko

AFEKT – ekspresyjne, ożywione i ciepłe współdziałania, które charakteryzuje przyjemność i radość ze współdziałania z dzieckiem

Ożywienie

1. bądź ożywiony

2. czekaj z radosną niecierpliwością

3. reaguj na dziecko w wesoły sposób

4. bądź bardziej interesujący od rzeczy przykuwających uwagę dziecka

5. wzbogać swoje sposoby komunikacji o intonację, wskazywanie i gesty pozawerbalne

Przyjemność

1. bądź wesołym współtowarzyszem zabaw

2. współdziałaj dla zabawy

3. zmieniaj działania rutynowe w gry

4. powtarzaj czynności, które dziecko lubi

Ciepło

· bądź fizycznie namacalny, ale delikatny

· reaguj z uczuciem na płacz dziecka i jego potrzebę uwagi

· pocieszaj dziecko, kiedy jest grymaśne, poirytowane lub złe

Akceptacja

· doceniaj to, co dziecko robi

· traktuj obawy dziecka jako znaczące i uprawione

· akceptuj wszystko, co dziecko robi

· rozmawiaj o nowych, śmiesznych i dobrych rzeczach, które dziecko robi

DOPASOWANIE- współdziałania i prośby, które są dostosowane do poziomu rozwoju dziecka, bieżących zainteresowań oraz stylu zachowania i temperamentu

Dopasowanie do rozwoju

· Interpretuj zachowanie dziecka adekwatnie do rozwoju

· poznaj umiejętności rozwojowe, na które dziecko jest już przygotowane do nauki

· oczekuj czynności dostosowanych do poziomu rozwoju dziecka

· zachowuj sie w sposób podobny do zachowania dziecka

· komunikuj się w sposób podobny do komunikowania się dziecka

· reguły i oczekiwania dopasuj do poziomu rozwoju

Dopasowanie zainteresowań

· odczytuj zachowanie dziecka jako wyznacznik zainteresowań

· podążaj za tym, co przyciąga uwagę dziecka

· pozwól dziecku kierować

Dopasowanie stylu zachowania

· bądź wrażliwy na doznania dziecka

· obserwuj jak zwykle dziecko włącza się do współdziałania

· reaguj na stan zachowania dziecka

· dopasuj swoje oczekiwania do stanu rozwojowego

· dostosuj się do tempa współdziałania dziecka